Obecna sytuacja epidemiczna bardzo mocno zwiększyła poziom lęku i stresu odczuwanego przez Polaków. W związku z tym nasila się problem uzależnień, rośnie częstość zachowań autodestrukcyjnych, nasilać się też mogą lub pojawiać po raz pierwszy zaburzenia depresyjne i nerwicowe. Podpowiadamy, gdzie osoby w kryzysie psychicznym mogą obecnie szukać pomocy.
„Wiosną, a więc na początku epidemii, ludzie dzwonili do nas szukając przede wszystkim wsparcia w radzeniu sobie z lękiem przed nieznanym, z powodu pojawienia się nowego zagrożenia. Tymczasem jesienią, czyli podczas drugiej fali epidemii, osoby kontaktujące się z nami znacznie częściej zgłaszały konkretne problemy, takie jak lęk przed śmiercią, zmęczenie obecną sytuacją czy też myśli samobójcze” – mówi Magdalena Malison, koordynatorka w Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego, prowadzonym przez Fundację Itaka, w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.
Osoby kontaktujące się z Centrum Wsparcia na przestrzeni bieżącego roku zgłaszały ponadto wiele innych problemów bezpośrednio lub pośrednio związanych z pandemią, takich jak: niepewność jutra, zaburzenia nastroju, doświadczanie przemocy, uzależnienia, problemy finansowe czy zawodowe.
Przykłady? Pięćdziesięciolatka, która w związku z pandemią musiała zmienić dotychczasowy tryb życia (ograniczyć kontakty towarzyskie, zaprzestać uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych itp.) – do Centrum Wsparcia zadzwoniła z powodu dręczącego ją lęku, zaburzeń snu i pojawiających się ataków paniki. Po wsparcie zadzwonił też m.in. sześćdziesięciolatek, który uzyskał dodatni wynik testu na COVID-19 i choć nie miał żadnych objawów chorobowych, to jednak nie radził sobie z lękiem przed śmiercią, a z powodu odczuwanego napięcia i obaw prawie przestał jeść.
„Przewlekły stres wraz z towarzyszącą mu niepewnością odnośnie przyszłości to najgorszy rodzaju stresu. Utrzymujące się przez dłuższy czas ograniczenia dotyczące spotkań z innymi ludźmi, brak lub istotne ograniczenie aktywności zawodowej, problemy finansowe i brak jasnej odpowiedzi na pytanie kiedy to wszystko się skończy, tworzą naprawdę trudną do zniesienia i frustrującą sytuację. Wiele osób sobie z nią nie radzi i w ramach „samoleczenia” sięga np. po alkohol” – komentuje prof. Piotr Gałecki, kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i konsultant krajowy ds. psychiatrii.
Jak można w takiej sytuacji pomóc (sobie lub innym)? Specjaliści zalecają m.in., by:
• ograniczyć dostęp do mediów – wyznaczyć sobie jedną stałą porę sprawdzania wiadomości w wiarygodnym źródle informacji,
• utrzymywać kontakty z bliskimi osobami, choćby w zdalnej formie,
• nie zaprzeczać istnieniu odczuwanych emocji oraz trudnej sytuacji, ale rozważać ją z uwzględnieniem wszystkich faktów (np. „Mam dodatni wynik testu, ale na razie nie odczuwam dolegliwości, a większość ludzi przechodzi zakażenie bez większych problemów, mogę w razie potrzeby skontaktować się z lekarzem”),
• a w razie braku poprawy stanu swojej psychiki skorzystać z fachowej pomocy (psychologa czy psychiatry).
Anna Olearczuk, asystent zdrowienia w Środowiskowym Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dorosłych Warszawa-Bielany zwraca też uwagę na szczególnie trudną sytuację osób, które borykają się z zaburzeniami psychicznymi. Podkreśla, że konieczne jest teraz m.in. podtrzymywanie nadziei. Jeden z jej podopiecznych, borykający się z silną depresją, wyznał jej, że nie ma już nadziei na polepszenie swojego stanu.
„Odpowiedziałam mu, że w takim razie taką nadzieję >>za niego<< ma cały nasz zespół terapeutyczny. Parę dni później, kiedy odczuł poprawę, powiedział mi, że te słowa były dla niego bardzo ważne” – wspomina.
Pandemia a kondycja psychiczna dzieci i młodzieży
Prof. Agnieszka Gmitrowicz, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży i Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ostrzega przed pogarszającą się kondycją psychiczną dzieci i młodzieży, do czego przyczyniają się m.in. różne niekorzystne czynniki związane z obecną pandemią, takie jak:
• brak możliwości realizacji przez dzieci i młodzież adekwatnych dla ich wieku zadań rozwojowych w określonych warunkach społecznych,
• brak naturalności w kontaktach międzyludzkich z powodu zastąpienia dużej części bezpośrednich relacji kontaktami zdalnymi,
• brak lub niedobór stymulacji (deprywacja, „puste pole działania”), w tym także odcięcie od zajęć sportowych,
• stres i lęk związany z chorobą lub utratą bliskich osób (np. dziadków),
• stres i lęk związany z trudną sytuacją w domu (rodziny zagrożone finansowo, uzależnienia, przemoc).
„W tak trudnych warunkach u wielu dzieci pojawia się wzmożone napięcie, następuje spadek lub wahanie nastroju, występują myśli rezygnacyjne, zachowania ryzykowne, zaburzenia snu, a także różnego rodzaju inne zaburzenia, np. depresyjne czy lękowe” – mówi prof. Agnieszka Gmitrowicz, podkreślając, że jeśli takie dziecko nie otrzyma na czas skutecznej pomocy, to zwiększa się u niego ryzyko wystąpienia agresji, autoagresji, a także w końcu ryzyko zachowań samobójczych.
Specjalistka uwrażliwia na to, że zwłaszcza u dzieci i młodzieży zaburzenia depresyjne mogą mieć „maskę” – np. wzrostu drażliwości, zachowań agresywnych, postaw buntowniczych (kontestujących rzeczywistość). Apeluje, by nie bagatelizować tego rodzaju zmian w zachowaniu dzieci i nastolatków.
Szczególnej uwagi i troski (regularnego wsparcia i monitorowania) wymagają dzieci i młodzież, u których już wcześniej występowały jakieś problemy ze zdrowiem psychicznym (np. fobie, natręctwa). W obecnej sytuacji istnieje bowiem poważne ryzyko nawrotu lub nasilenia się wcześniejszych zaburzeń zdrowia psychicznego lub też pojawienia się nowych – zaburzeń współwystępujących.
Psychiatrzy podkreślają, że w obecnych czasach każdy człowiek powinien się zainteresować technikami rozwijania i wzmacniania kompetencji w obszarze tzw. sprężystości psychicznej (resilience), czyli budowania szeroko pojętej odporności psychicznej.
Eksperci namawiają też wszystkie osoby znajdujące się w kryzysie psychicznym do niezwłocznego szukania fachowej pomocy, czy to u lekarza psychiatry, psychologa klinicznego, czy też doświadczonego psychoterapeuty.
Przypomnijmy, że w kraju działa wiele ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych instytucji czy też organizacji pozarządowych, które oferują pomoc osobom w kryzysie psychicznym:
• Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego – 800 70 2222 (uwaga, numer będzie działać tylko do końca 2020 r.!),
• Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym – 116 123,
• Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci – 800 100 100,
• Policyjny Telefon Zaufania – 800 12 02 26,
• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111,
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12,
• Poradnie pedagogiczno-psychologiczne,
• Powiatowe centra pomocy rodzinie,
• Lokalne ośrodki (centra) interwencji kryzysowej,
• Pomocowe strony internetowe: pokonackryzys.pl, liniawsparcia.pl, pogotowieduchowe.pl.
• W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia Twojego bądź drugiej osoby zadzwoń na numer alarmowy – 112.
Źródło: Wszystkie informacje i cytaty zawarte w powyższym artykule pochodzą z konferencji prasowej online pt. „Wsparcie osób w kryzysie psychicznym w czasie pandemii”, która odbyła się 10 grudnia 2020 r. Konferencję zorganizowała Fundacja Itaka (Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego) we współpracy z Serwisem Zdrowie. Wydarzenie to zostało zrealizowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020, finansowanego przez Ministra Zdrowia.
Serwis Zdrowie PAP, Media Room
