Polska jest jednym z nielicznych krajów z rejestrem i rekomendacjami dot. leczenia powikłań u dzieci po Covid-19 (PIMS). Scientific Reports (z portfolio Nature) opublikował właśnie wyniki wspólnej pracy naukowców UMW, WUM oraz ICM UW dotyczącej NOWEJ CHOROBY – dziecięcego wieloukładowego zespołu zapalnego powiązanego z COVID-19 (PIMS). To powikłanie immunologiczne przebytego zakażenia SARS-CoV-2, dotyka ok. 1:3000 dzieci średnio 4 tygodnie po zakażeniu.

Dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19, z ang. Multisystem inflammatory syndrome in children (MIS-C), w Polsce znany jest bardziej jako akronim PIMS – Paediatric multisystem inflammatory syndrome. Nasilony proces zapalny obejmuje cały organizm średnio 4 tygodnie po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem PIMS jest ostra niewydolność serca i tętniaki tętnic wieńcowych.
Praca pt. Distinct characteristics of Multisystem Inflammatory Syndrome in Children in Poland została opublikowana w ScientificReports na początku grudnia 2021 r. Autorami publikacji są naukowcy z trzech polskich uczelni: Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego, wspomagani przez lekarzy i badaczy z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu czy Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. Wspólne prace nad poznaniem i zrozumieniem nowej jednostki chorobowej interdyscyplinarny zespół badaczy rozpoczął w maju 2020 r., po pojawieniu się pierwszych przypadków w Polsce i doniesień o PIMS w międzynarodowej prasie medycznej.
Prof. Kuchar: liczba zakażeń covidem wśród dzieci jest niedoszacowana wręcz dramatycznie
Dane o PIMS w Polsce gromadzone są w Krajowym rejestrze chorób zapalnych dzieci, będącym elementem projektu badawczego MOIS-CoR (od ang. MultiorganInflammatorySyndrome COVID-19 Related). Popularno-naukową informację dla rodziców oraz polskie i światowe zalecenia postępowania w PIMS dla lekarzy zawiera wspólnie prowadzona strona internetowa: https://pimsudzieci.pl/. W badaniach ICM UW–WUM–UWM uczestniczą już 42 szpitale w Polsce.
Opracowanie statystycznego profilu pacjenta PIMS, wychwycenie cech ryzyka, czy wreszcie dane o przebiegu choroby i jej konsekwencjach u dzieci, są również pierwszym etapem projektu badawczego realizowanego w ramach współpracy naukowej pomiędzy WUM i UW (program “Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”). Kolejny etap to poszukiwanie genetycznych czynników ryzyka PIMS – wkrótce możliwe będzie przedstawienie wyników badań w tym zakresie.
PIMS i polskie rekomendacje postępowania
Polska to jeden z nielicznych krajów na świecie posiadających własne rekomendacje dotyczące postępowania medycznego z PIMS: Charakterystyka statystyczna przebiegu choroby możliwa była przede wszystkim dzięki systematycznemu gromadzeniu danych w bazie MOIS-CoR.
Zob. Przegląd Pediatryczny: Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19 – aktualizacja Luty 2021.
https://przegladpediatryczny.pl/a5436/Postepowanie-z-dzieckiem-z-wieloukladowym-zespolem-zapalnym-powiazanym-z-COVID-19—–aktualizacja-Luty-2021.html
Jak podkreślają liderzy projektu, prawdziwym zwieńczeniem oraz świadectwem wygranej w wyścigu z czasem jest jednak publikacja, która właśnie ukazała się na łamach czasopisma ScientificReports, opisująca przebieg choroby w populacji 274 dzieci z PIMS w Polsce. Tym samym naukowcy z Polski zaprezentowali najliczniejszą po Stanach Zjednoczonych Ameryki i Wielkiej Brytanii bazę przypadków PIMS na świecie.
„W przypadku rzadko występujących zjawisk, zgromadzenie jak najliczniejszej bazy danych jest trudne i wymaga zaangażowania mnóstwa osób, ale jednocześnie niezwykle istotne. Doświadczenia pojedynczych osób mogą być skrajnie różne i prowadzić do błędnych wniosków” – mówi dr Kamila Ludwikowska z Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
„Dodatkowym wyzwaniem był fakt, że w czasie kiedy projektowaliśmy badanie niemal nic nie było jeszcze wiadomo o nowej chorobie; musieliśmy pozostać otwarci na wiele informacji” – dodaje dr Magdalena Okarska-Napierała z Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Szczegółowe opisanie PIMS na tak licznej populacji to bardzo wymagające zadanie. Obie autorki podkreślają, że postęp prac zawdzięczają m.in. niezwykłemu zaangażowaniu środowiska pediatrycznego – lekarze wprowadzali do rejestru informacje o chorobie u swoich pacjentów w poczuciu solidarności w walce z nowym zagrożeniem, często kosztem wolnego czasu.
„Rozpoczynając badanie nie spodziewaliśmy się aż tak licznych zachorowań na PIMS w Polsce. Około miesiąc po rozpoczęciu fali jesiennej COVID-19 w 2020 roku, na oddziałach pediatrycznych zaczęło przybywać dzieci z PIMS, to była prawdziwa ‘epidemia w epidemii’” – zaznacza dr Magdalena Okarska-Napierała (WUM).
„PIMS to ciężka choroba, wymagająca leczenia szpitalnego z zaangażowaniem różnych specjalistów. W Stanach Zjednoczonych Ameryki czy Wielkiej Brytanii co najmniej połowa dzieci z takim rozpoznaniem wymagała leczenia na oddziałach intensywnej terapii dziecięcej, a część z nich – respiratoroterapii. W Polsce odsetek dzieci leczonych w warunkach intensywnej terapii był znacznie mniejszy, niespełna 10%.” – dodaje dr Kamila Ludwikowska (UMW).
„Przygotowując założenia bazy danych, aktualizując przyjęty model statystyczny ich analizy oraz przygotowując publikację działaliśmy w warunkach nieomal real time – nowe przypadki pacjentów były wprowadzane przez lekarzy z całego kraju równolegle z opracowywaniem populacyjnych cech kohorty” – wskazuje dr Catherine Suski-Grabowski z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego.
Odmienne tło etniczne może wpływać na przebieg PIMS
Autorzy w swojej publikacji zwracają uwagę na odmienne tło etniczne opisanej grupy pacjentów w porównaniu z raportami z innych krajów. Być może ma to wpływ na przebieg PIMS.
„Nasze badanie wnosi cenne uzupełnienie dotychczasowych obserwacji, pochodzących z innych krajów, głównie z USA czy z Wielkiej Brytanii. Podobnie jak tam, na PIMS chorują głównie dzieci w wieku szkolnym. Do najczęstszych objawów poza gorączką należą zmiany skórne, śluzówkowe, objawy ze strony jamy brzusznej i zaburzenia kardiologiczne. Obserwowaliśmy także podobną kompilację odchyleń w badaniach laboratoryjnych m.in. z bardzo wysokimi markerami stanu zapalnego, małą liczbą limfocytów, niskim stężeniem sodu w surowicy. Jako pierwsi wykazaliśmy natomiast, że nie tylko wiek, ale i płeć mogą wpływać na wystąpienie jak i przebieg choroby, a największe ryzyko ostrych powikłań kardiologicznych dotyczy nastoletnich chłopców – podsumowuje dr Magdalena Okarska-Napierała (WUM).
Co istotne z praktycznego punktu widzenia, dzięki zastosowanym rozwiązaniom statystycznym, autorom udało się również wyodrębnić cechy diagnostyczne PIMS związane z cięższym przebiegiem choroby obecne już przy przyjęciu do szpitala.
Prof. Marczyńska: będę namawiała wszystkich rodziców do zaszczepienia dzieci w wieku 5-11 lat
Kolejny etap prac – badania genetyczne
Kolejnym krokiem w kierunku lepszego poznania PIMS jest przeprowadzenie badań genomicznych, mających określić czy istnieją genetyczne oraz immunologiczne predyspozycje do rozwinięcia tego poważnego powikłania po zakażeniu SARS-CoV-2.
“Równolegle, dla wybranej grupy pacjentów, są prowadzone analizy proteomiczne osocza. Analizy multi-omiczne wraz z uwzględnieniem podłoża klinicznego, epidemiologicznego i środowiskowego, mamy nadzieję, pozwolą sprecyzować obraz choroby” – wyjaśnia dr Catherine Suski-Grabowski (ICM UW)
Dalsze badania są realizacją projektu pt. “Identyfikacja czynników genetycznych aktywacji syndromu PIMS w Polsce” i zostały sfinansowane w ramach programu “Inicjatywa Doskonałości-Uczelnia Badawcza”. Beneficjentami grantu są Uniwersytet Warszawski oraz Warszawski Uniwersytet Medyczny; w projekcie uczestniczy także Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Krajowy rejestr chorób zapalnych dzieci
Od maja 2020 r. prowadzony jest w Polsce krajowy rejestr chorób zapalnych dzieci. Rejestr jest elementem projektu badawczego MOIS-CoR (od ang. MultiorganInflammatorySyndrome COVID-19 Related). Projekt ten został zainicjowany przez lekarzy z dwóch ośrodków klinicznych – Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, i został objęty patronatem Krajowego Konsultanta Pediatrii. Do pracy przy rejestrze dołączyli się również naukowcy z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu (nr CWN UMW BW – 39/2020), zgodnie z którą każdy lekarz może wprowadzić do rejestru informacje o przebiegu klinicznym choroby u swojego pacjenta, pod warunkiem zachowania anonimowości jego danych osobowych (co jest zagwarantowane poprzez formułę rejestru).
Autorzy pracy
Distinct characteristics of Multisystem Inflammatory Syndrome in Children in Poland
Scientific Reports 11, Article number: 23562 (2021)
DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-021-02669-2
- Dr n. med. Kamila Maria Ludwikowska , Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
- Dr n. med. Magdalena Okarska-Napierała, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
- Natalia Dudek, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
- Paweł Tracewski, Oddział Kardiologii Dziecięcej z Pododdziałem Kardiochirurgii Dziecięcej i Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
- dr hab. n. med. Jacek Kusa, Oddział Kardiologii Dziecięcej z Pododdziałem Kardiochirurgii Dziecięcej i Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
- Mgr Krzysztof Piwoński, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
- Dr Aneta Afelt, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
- Mgr Dominik Cysewski, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk
- Mateusz Biela, Zakład Propedeutyki Pediatrii i Chorób Rzadkich, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
- dr hab. n. med. Bożena Werner, Klinika Kardiologii Dziecięcej i Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
- dr hab. n. med. Teresa Jackowska, Klinika Pediatrii, Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego
- Dr Catherine Suski-Grabowski, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
- Dr Miron Bartosz Kursa Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
- Dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
- dr hab. n. med. Leszek Szenborn, Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
- lista pozostałych członków grupy MOIS CoR, którzy przyczynili się do powstania publikacji dostępna jest pod adresem: https://www.nature.com/articles/s41598-021-02669-2#author-information)
COVID-19 i PIMS u dzieci – epidemia powikłań w pandemii zakażeń | Koronawirus na celowniku