80% pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (ZJN) przyznaje, że stres powoduje u nich nasilenie objawów choroby. Ból brzucha zaburza codziennie funkcjonowanie, a wiele osób cierpiących na to schorzenie nie wychodzi z domu, gdy pojawiają się dolegliwości[1]. Istnieją jednak skuteczne metody łagodzenia symptomów ZJN i redukowania napięcia nerwowego, które warto poznać i nie pozwolić, aby choroba przejmowała kontrolę nad naszym życiem. Zespół jelita nadwrażliwego można i trzeba leczyć. Zdrowe i spokojne jelita wpływają bowiem na cały organizm i nasze lepsze samopoczucie.
Wpływ długotrwałego stresu na objawy ZJN
Stres jest nieodłącznym elementem naszego życia. Jesteśmy narażeni na jego oddziaływanie na każdym kroku. Współczesny styl życia, pośpiech, wielozadaniowość, nadmiar obowiązków, niestety nie wpływają korzystnie na organizm. Zwłaszcza, jeśli stan napięcia nerwowego utrzymuje się długo, skutki przewlekłego stresu odbijają się na układzie odpornościowym i potrafią zaostrzać objawy wielu chorób.
Sytuacja, z którą przyszło nam się zmierzyć, epidemia koronawirusa zaskoczyła nas wszystkich i wpłynęła na nasze zorganizowane życie. Wiele osób musiało zmienić swoją codzienność, styl pracy, do tego doszły dodatkowe obowiązki w postaci zdalnego nauczania dzieci i opieki nad nimi, a jednocześnie pracy zawodowej. Izolacja społeczna, zamknięcie w domu, brak osobistego kontaktu z bliskimi i niepewność tego, co będzie dalej, wywoływały dodatkowe napięcie, co przełożyło się na poddanie naszych organizmów działaniu długotrwałego stresu – mówi psycholog Kamila Sitkowska.
Stan psychiczny, czyli silny stres może mieć wpływ na nasilenie dolegliwości bólowych oraz zaburzenia rytmu wypróżnień. Ponad połowa pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego, która zgłasza się do lekarza, cierpi na depresje i stany lękowe. Mogą one nasilać bóle brzucha nawet przy niedużych zaburzeniach jelitowych. Stres może zaburzać perystaltykę jelit[2].
Dolegliwości związane z zespołem jelita drażliwego są bardzo często połączone ze stanem psychicznym pacjenta. Długotrwały stres, zmęczenie, depresja mogą być zarówno przyczyną jak i efektem problemów z jelitami. Ja zazwyczaj zalecam pacjentom, aby zadbać zarówno o właściwą diagnostykę, farmakoterapię i dietę, ale także o równowagę psychiczną. Czasami pomocna może być wizyta u specjalisty: psychologa lub psychiatry, który zaleci odpowiednie postępowanie. Również zajęcia relaksacyjne takie jak joga oraz inne formy regularnego, codziennego relaksu, mogą korzystnie wpłynąć na redukcję stresu, co skutkuje poprawą funkcjonowania naszych jelit – tłumaczy Kamila Sitkowska.
Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?
Do rozpoznania zespołu jelita nadwrażliwego posługujemy się kryteriami rzymskimi IV. „Kryteria Rzymskie IV zostały opublikowane w maju 2016 roku i stanowią one najnowszą aktualizację kryteriów diagnostycznych zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego, określanych zgodnie z nową definicją zaburzeniami interakcji jelitowo-mózgowych. Zespół jelita nadwrażliwego jest definiowany jako nawracający ból brzucha występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące, który spełnia co najmniej 2 z 3 kryteriów:
- związany jest z wypróżnieniem
- związany jest ze zmianą częstości wypróżnień (biegunka lub zaparcie)
- związany jest ze zmianą konsystencji stolca” [3]
Odpowiedzi twierdzące na dwa z tych pytań pozwalają na rozpoznanie zespołu jelita nadwrażliwego, pod warunkiem, że objawy choroby utrzymują się dostatecznie długo, czyli przynajmniej 3 miesiące. Aby upewnić się, że objawy nie są wynikiem innej choroby, lekarze czasem zalecają wykonanie badań laboratoryjnych krwi lub stolca, w niektórych przypadkach konieczne może być także wykonanie kolonoskopii.
Zespół jelita nadwrażliwego to obecnie bardzo częsta diagnoza w moim gabinecie. Szacuje się, że objawy występują u 10-20% osób dorosłych, a kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Ze względu na brak jednoznacznych badań, które potwierdzają tę jednostkę chorobową, diagnozę należy opierać na analizowaniu objawów oraz wykluczeniu innych chorób. – wyjaśnia dr Anna Pawłowska, lekarz rodzinny.
Metody radzenia sobie z objawami ZJN
Podczas leczenia zespołu jelita nadwrażliwego niezwykle ważna jest odpowiednia dieta, należy wykonywać regularną aktywność fizyczną oraz ćwiczenia relaksacyjne, które pozwolą opanować stres. Na rynku dostępna jest duża grupa leków stosowanych w ZJN. Leki te mają różne mechanizmy działania i należy dobrać je adekwatnie do dominujących objawów w tej jednostce chorobowej – dodaje dr Anna Pawłowska.
Mebeweryna to dobrze przebadana substancja czynna, która działa w obrębie jelit. Do niedawna dostępna była w postaci leków na receptę. Teraz lek można kupić w aptece bez recepty.
Okazuje się, że zespół jelita nadwrażliwego dwa razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Pacjentki borykają się z bólami brzucha, uporczywymi biegunkami i (lub) wzdęciami. Niestety, wszystkie te dolegliwości utrudniają codzienne funkcjonowanie w pracy i wykluczają z życia społecznego czy towarzyskiego. Okazuje się, że wiele kobiet boi się wychodzić z domu, gdy nasilają się objawy zespołu jelita nadwrażliwego[4].
Dolegliwości ZJN można złagodzić lub okresowo usunąć za pomocą leków i odpowiednio dobranej diety. Jednak, oprócz leczenia farmakologicznego, zaobserwowano także kilka konkretnych metod walki z objawami ZJN, skutecznymi wśród kobiet, tj.: ćwiczenia relaksacyjne, joga, psychoterapia, medytacja[5].
Często przychodzą do mnie osoby, które cierpią na problemy z jelitami. Mają uporczywe wzdęcia i bóle brzucha, często zaburzenia rytmu wypróżnień. Dodatkowo, kiedy pojawia się silne napięcie, np. stres wywołany pracą, czasem są to prozaiczne sytuacje, takie jak zdenerwowanie spowodowane podróżą, wyjazdem, wtedy objawy nasilają się. Zalecam proste ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, aby obniżyć poziom stresu u takich osób – wyjaśnia Wojciech Stachura, fizjoterapeuta i trener jogi.
Zespół jelita nadwrażliwego potrafi być na tyle dokuczliwy, aby wzmagać stany depresyjno-lękowe, które też mogą być jedną z przyczyn choroby. Połączenie mózgu i jelit (oś mózgowo – jelitowa) działa w dwie strony. Sygnały wysyłane są zarówno z mózgu do jelit, jak i z jelit do mózgu. Z tego powodu dolegliwości związane z zespołem jelita nadwrażliwego są często połączone ze stanem psychicznym chorego. Dlatego, tak ważne obok diagnostyki i właściwej farmakoterapii, jest indywidualne dobranie diety oraz zadbanie o równowagę psychiczną, które przełożą się na spokój w naszych jelitach.
