Jaskrą nazywana jest grupa chorób oka o charakterze przewlekłym i postępującym, w których dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Efektem jest ograniczenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku. Jest drugą po zaćmie najczęstszą przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych. Blisko połowa osób chorujących na jaskrę nadal nie została zdiagnozowana.
Ruszyła V edycja ogólnopolskiej akcji bezpłatnych badań przesiewowych w kierunku jaskry – Polscy okuliści kontra jaskra zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Okulistyczne. Z okazji Światowego Tygodnia Jaskry w wybranych gabinetach okulistycznych w całym kraju, bez wymaganego skierowania, będzie można całkowicie bezpłatnie zbadać wzrok w kierunku jaskry. Z badań skorzystać mogą wszyscy ci, którzy nie odwiedzili okulisty przez ostatni rok i nie mają tej choroby zdiagnozowanej. W akcję zaangażowały się 74 placówki z 15 województw. Przez cztery poprzednie edycje, w ramach inicjatywy przebadano ponad 10 500 osób z czego aż 40 proc. zbadanych zostało skierowanych do dalszej diagnostyki.
– W Polsce na jaskrę choruje ok. 800 000 osób – to więcej niż liczba mieszkańców Krakowa, Łodzi czy Wrocławia. Jedynie połowa z nich ma świadomość swojej choroby, pozostała część nie zdaje sobie z tego sprawy, a w konsekwencji powoli traci wzrok. Tej sytuacji można zapobiec tylko dzięki wczesnej diagnostyce i profilaktycznym badaniom wzroku. Z tego właśnie powodu, już po raz piąty wychodzimy naprzeciw ogromnej potrzebie społecznej umożliwiając Polakom wykonanie bezpłatnego badania okulistycznego w kierunku jaskry. – mówi Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik, Prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. – Ubiegłoroczne akcje cieszyły się ogromnym zainteresowaniem zarówno ze strony pacjentów jak i lekarzy, do tej pory przebadaliśmy ok. 10 500 osób, ze wszystkich 16 województw. W tym roku do projektu przystąpiły aż 74 placówki z 40 miast – dodaje Prof. Szaflik.
W ramach akcji wszyscy chętni, którzy zgłoszą się do wyznaczonych placówek okulistycznych będą mieli wykonany pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie dna oka oraz badanie grubości rogówki. W przypadku wyniku pozytywnego, każdy z pacjentów zostanie objęty opieką specjalistyczną.
– Jaskra nie śpi! W przypadku jaskry nie możemy mówić o profilaktyce, a jedynie o wczesnej diagnostyce. Dlatego udostępnianie pacjentom bezpłatnych badań w kierunku wczesnego wykrycia jaskry to bardzo ważny krok w walce z tą podstępną chorobą. – podkreśla Prof. Szaflik.
– Szacuje się, że tylko połowa chorujących na jaskrę została zdiagnozowana. Powodem jest niska świadomość społeczna, bezobjawowy przebieg choroby i brak wyraźnych objawów, np. bólowych. Aż w 90% przypadków jaskra przebiega bez widocznych dolegliwości, dlatego kluczowe stają się regularne badania wzroku. Około 70% przypadków jaskry wykrywana jest zbyt późno, by uratować widzenie, nawet przy intensywnym leczeniu. Dzięki badaniom mamy szansę wykryć chorobę na jej wczesnym etapie i zapobiec jej nieodwracalnym konsekwencjo w tym ślepocie podkreśla Prof. dr hab. n. med. Bożena Romanowska-Dixon, Kierownik Oddziału Klinicznego Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, Prezes elekt Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
– Chociaż jaskra to choroba, która dotyczy głównie osób w podeszłym wieku, to może pojawić się na każdym etapie życia – nawet u dzieci i młodzieży. Na zachorowanie zdecydowanie bardziej narażone są osoby, u których w rodzinie zdarzały się już wcześniej przypadki choroby. Do grupy szczególnego ryzyka należą też osoby powyżej 35. roku życia, szczególnie z niskim ciśnieniem tętniczym, cierpiące na krótkowzroczność, migrenowe bóle głowy czy chorujące na przewlekłe schorzenia, takie jak miażdżyca i cukrzyca. Ryzyko podwyższa się również wśród palaczy. We wszystkich przypadkach kluczowa jest wizyta u specjalisty, gdy tylko dostrzeże się pierwsze, niepokojące objawy. – podsumowuje prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik.
– Brak podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego nie wyklucza występowania jaskry. Część pacjentów z potwierdzonym uszkodzeniem jaskrowym nerwu wzrokowego ma prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe poniżej 21 mmHg. Dlatego każdy pacjent zgłaszający się do okulisty z jakiegokolwiek powodu, powinien mieć wykonane badanie ostrości wzroku, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego i badanie dna oka. Te badania nie są obciążające dla pacjenta. Wizyty kontrolne powinny się odbywać raz na 2-3 lata, a w przypadku osób z grupy podwyższonego ryzyka co 6-12 miesięcy – podkreśla dr hab. n. med. Anna Kamińska, Przewodnicząca Sekcji Jaskry Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
Akcja bezpłatnych badań
Akcja Polscy okuliści kontra jaskra to trwająca od 2017 roku inicjatywa Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i lekarzy okulistów z całej Polski, mająca na celu podniesienie świadomości społeczeństwa na temat jaskry oraz zwiększenie jej wykrywalności we wczesnych stadiach zaawansowania, a tym samym uratowanie wzroku pacjentów, którzy są nieświadomi swojej choroby. W tym roku w akcję zaangażowały się 74 placówki medyczne, ich lista dostępna jest na stronach: www.tydzienjaskry.pl oraz www.pto.com.pl. Diagnostyka przesiewowa obejmuje badanie dna oka, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego i grubości rogówki oraz wywiad
z pacjentem, który nie korzystał z wizyty u okulisty przynajmniej rok i u którego wcześniej nie zdiagnozowano tej choroby.
– W poprzednich edycjach akcji „Polscy okuliści kontra jaskra” przebadaliśmy ponad 10 500 pacjentów. Aż 40% z nich zostało skierowanych do dalszej diagnostyki jaskry. To dla nas najlepszy dowód na zasadność realizacji tej akcji. Udostępnianie pacjentom bezpłatnych badań w kierunku wczesnego wykrycia jaskry to bardzo ważny krok w walce z tą podstępną
i nie dającą charakterystycznych objawów chorobą. Placówki z pewnością zapewnią również odpowiedni poziom bezpieczeństwa podczas badań, a wszystkie elementy sprzętu okulistycznego będą zdezynfekowane przed i po kontakcie z każdym pacjentem. Serdecznie zachęcam do wzięcia udziału w tegorocznej edycji i skorzystania z bezpłatnego badania wzroku. – zachęca prof. Szaflik.
Kto jest narażony na pojawienie się jaskry?
Liczba zdiagnozowanych przypadków jaskry wzrasta z wiekiem. Po 40 r.ż. dotkniętych tą chorobą jest ok. 2-3 proc. populacji. Odsetek ten zależy od wieku i mieści się w przedziale od 0,5 proc. przed 50 r.ż. do 10 proc. po 80 r.ż. Nieświadomość choroby wynika ze stopniowego jej rozwoju i braku wyraźnych objawów, np. bólowych. Początkowe uszkodzenie wzroku może być kompensowane przez drugie oko lub ośrodkowy układ nerwowy. Dopiero przy utracie znacznej części komórek zwojowych uszczerbek jest zauważany przez chorych, jednak często jest już za późno by zachować wzrok. Występowanie choroby wśród najbliższych członków rodziny zwiększa ryzyko zachorowania nawet 8-krotnie7 . Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby w jaskrze z otwartym kątem przesączania: dziedziczność , podwyższony poziom ciśnienia w oku, krótkowzroczność, cienkie rogówki, wiek powyżej 35 r.ż., zaburzenia gospodarki tłuszczowej (hipercholesterolemia i hiperlipidemia), niskie ciśnienie ogólne krwi lub zbyt intensywnie leczone nadciśnienie krwi, objawy naczyniowo-skurczowe (zimne stopy i dłonie), cukrzyca, migreny.
Jak leczy się jaskrę?
Badanie w kierunku jaskry należy wykonać co dwa lata, a w przypadku osób z grupy podwyższonego ryzyka co 6-12 miesięcy. Podstawowym wskaźnikiem określającym ryzyko zachorowania jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Celem leczenia jest zatrzymanie postępu choroby. Podstawową metodą terapii jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego i tym samym zatrzymanie procesu uszkadzania nerwu wzrokowego za pomocą leczenia zachowawczego. Zazwyczaj pacjenci, którzy poddają się leczeniu są w stanie zachować wzrok na funkcjonalnym poziomie do końca życia. Terapia opiera się głównie o leki w postaci kropli obniżających wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego. W przypadku gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektu w postaci zahamowania progresji zaniku nerwu wzrokowego należy przejść do leczenia operacyjnego.
